Waar het bij beleggen om gaat is het proces. Het proces staat voorop, het is belangrijker dan het eventuele resultaat. Want dat resultaat kan variëren en wil in de meeste gevallen weinig zeggen. Maar een goed beleggingsproces helpt goede resultaten te behalen. Gelukkig voor u, waarde lezers, zijn er nog veel die denken dat het beter gaat als je het andersom doet.

Voor mij ligt een nieuwsbrief van een meneer die ik ken. Hij heeft fantastische resultaten. Althans, dat schrijft hij. Dat hij actief is in de hoek van exploratie en edelmetalen spreekt niet vanzelf maar maakt wel veel duidelijk. Met bescheidenheid kom je niet ver in die sector.

Maar ook op andere gebieden zijn aanbieders meester in het masseren van hun resultaat. Terwijl u niets met dat resultaat kunt. Het ligt achter u. Maar het prikkelt uw hebzucht. In plaats van uw verstand. U wordt een soort Dominique Strauss-Kahn, maar dan financieel.
Als u hier consequent mee doorgaat bent u opeens één en al hebzucht zonder een greintje gezond verstand. Het kwijtraken van al uw kapitaal is dan een logische volgende stap.

Wat wel zin heeft is duidelijk maken hoe zo’n resultaat tot stand komt.  Beleggers lezen daar echter snel overheen. Ik weet waar ik het over heb, want ik heb ook jarenlang geschreven op websites en nieuwsbrieven verstuurd. Ik moest me inhouden om niet, zoals de heer waar ik het net over had, toe te geven aan de verlokking het steeds over die resultaten te hebben. Deze belegging leverde u 1500% op! En deze 1600%! U bent een dief uit eigen portemonnee als u niet meedoet! Schrijf in voor zes maanden, wanneer u niet tevreden bent krijgt u uw geld terug enzovoorts.

Particuliere beleggers, voor zover die nog beleggen, worden meestal benaderd met het vooruitzicht van een goed resultaat. Soms zelf met een beter resultaat. En soms met geweldige, ongelooflijke resultaten. Weet u waarom ongelooflijke resultaten zo genoemd worden? Heel eenvoudig: omdat u ze niet moet geloven. En waarom wordt u met die resultaten doodgegooid? Dat is omdat de mensen die het over die resultaten hebben u iets willen verkopen. Ze denken dat u resultaat wilt. En ze hebben, helaas, in de meeste gevallen gelijk.

Weet u overigens waarom in reclames voor waspoeder altijd wordt gezegd dat een waspoeder witter wast? Omdat dat werkt. Net zoals bij resultaten. Beleggers willen resultaten. Niet een proces. Beleggers zijn niet geïnteresseerd in Kafka. Het Proces kwam overigens pas na zijn dood uit. Laat dat u niet gebeuren.

Wanneer we het over beleggingsprocessen hebben worden we weer doodgegooid met andere onzin. Dezelfde mensen die u iets willen verkopen maar die besloten hebben dat ze het vandaag niet over resultaten willen hebben maar over een proces, maken dat proces lekker moeilijk. Dat moet wel, want waarom zou u het anders aan ze uitbesteden?

Zo adverteerde een grote Nederlandse bank een aantal jaren geleden met het feit dat zij, ja zij alleen zou je haast denken, gebruik maakten van de Moderne Portefeuille Theorie. Potverdorie zeg, daar zijn wat doctorandussen aan te pas gekomen denkt u dan. Fout. Het waren reclamejongens voor het idee en Nobelprijswinnaars voor de theorie. Die zijn soms, maar lang niet altijd, nog schadelijker dan doctorandussen.  Denk aan Robert C. Merton en Myron Scholes. Briljante mannen maar ook briljant in het volledig ruïneren van hun beleggers. Verwar Robert C. Merton niet met Robert K.Merton. K is de vader van C. Robert K. Merton’s ideeën waren zo goed dat ze volledig gemeengoed zijn geworden en niemand meer weet dat ze van hem afkomstig zijn. Een briljante man, die geen Nobelprijs kreeg. Maar we dwalen af: terug naar Het Proces en naar Dylan.

Onze Dylan du Jour is Dylan Grice. Niet die andere Dylan. Ofschoon You don’t need a weatherman to know which way the wind blows ook van Dylan Grice afkomstig had kunnen zijn. Grice is een briljante jonge strateeg bij Société Générale. Hij houdt zich vooral bezig met beleggingsprocessen en doet dat met een dermate grote helderheid en eenvoud dat ik zijn stukken bijna altijd doorstuur aan mijn studerende zoon, ter inspiratie. Ook al studeert hij geen economie. Het gaat immers ook om het proces van ontdekking, toepassing en communicatie. Dylan Grice is daar uniek in en u zult in de toekomst nog veel van hem horen, als hij tenminste voorzichtig de straat blijft oversteken.

De gemeente Drachten, onder de bezielende leiding van verkeersgoeroe Hans Minderman, heeft zoveel mogelijk een eind gemaakt aan alle verkeerslichten. Voor zover dat mocht althans. Daardoor zijn er nu minder ongelukken. Dat komt omdat mensen beter opletten. Ze letten beter op omdat ze zich minder veilig voelen. Dylan Grice kwam onlangs met dit voorbeeld. Mensen letten beter op omdat er minder lichten zijn. Terwijl lichten er zijn zodat je minder hoeft op te letten en veiliger kunt rijden. Het omgekeerde is natuurlijk waar. Hoe minder je oplet, hoe minder veilig. Er zijn nog steeds evenveel gekken die zich nooit aan de regels houden. Mensen voelen zich daar minder veilig, wat ze helemaal niet leuk vinden, en letten dus beter op. Waardoor er minder ongelukken zijn. Wat mensen weer leuk vinden.

Helaas hebben mensen een grote hang naar verkeerslichten. Terwijl het beter en veiliger is er minder te hebben en zelf op te letten. Maar dit druist wel in tegen de manier waarop onze samenleving is georganiseerd. Die is gebaseerd op regeltjes die in de achteruitkijkspiegel goed werken. Daardoor trappen we extra hard om het gaspedaal. Zorgenloos. Tot de onafwendbare crash. Daarna stellen we nieuwe regeltjes op zodat het niet op precies dezelfde manier weer zal gebeuren. Maar wel op een andere. Dat die regeltjes veel geld kosten en meestal niet alleen niets opleveren, maar allerlei onbedoelde gevolgen hebben, spreekt vanzelf. Sinds Robert K. Merton (de vader dus) dit effect in 1936 beschreef.

Een mooi voorbeeld van het equivalent van stoplichten in de financiële wereld zijn natuurlijk de AAA beoordelingen van obligaties, die kapotgingen. Maar die classificaties gelden nog steeds. Dat heeft weer een onbedoeld gevolg. Waardoor nu banken en verzekeraars gedwongen worden historisch goedkope aandelen af te stoten en historisch bijzonder dure obligaties van half failliete overheden op te nemen als zogenaamde dekking.
Niet dat die staatsobligaties in de VS niet nog hoger kunnen en niet dat aandelen niet nog lager kunnen. Daar gaat het niet om. Het gaat erom dat staatsobligaties risicovol zijn maar gewaarmerkt worden als risicoloos. Dankzij de financiële stoplichten. Een lachertje. Alles is nu immers gevaarlijk. Veilige havens bestaan niet meer.

Dat gevoel van schijnveiligheid brengt ons naar Taleb. Naar Nassim Nicholas Taleb, alstublieft. Niet naar “Nassim Taleb”, een naam die minder subtiele journalisten gebruiken om een woordje uit te sparen in hun kopij. De auteur zelf stelt daar, heel discreet, geen prijs op en terecht. Taleb is een Renaissance man die op zijn gemak is in de Levantijnse, Continentaal-Europese en Angelsaksische cultuur. Met Renaissance figuur bedoel ik dat hij zowel wiskundige, filosoof, belegger, handelaar, statisticus, academicus en schrijver is. Waarschijnlijk vergeet ik nog iets maar dit geeft een idee. Taleb spreekt een viertal Europese talen een paar Arabische, plus een aantal oude talen. Hij is ook wereldwijd de meest vooraanstaande academicus op het gebied van onzekerheid en risico. En hij is ook een man van de praktijk. Daarom spreken veel academici kwaad van hem. Ten onrechte. Die deels Arabische deels Orthodox Christelijke naam past goed bij hem.

Taleb schreef met The Black Swan het belangrijkste financiële boek van deze eeuw. Of van na de oorlog, al naar gelang, de meningen lopen uiteen. Er zijn ook mensen die dit boek maar niks vinden en dat is ook een goed teken, ik kom er nog op terug.

The Black Swan is een belangrijk boek omdat het zoveel heilige huisjes omver gooit  en zoveel foute denkprocessen aan de kaak stelt. Taleb doet dat door sommige academici en bankiers een beetje belachelijk te maken, op een even elegante als erudiete manier. Gevoel voor humor is natuurlijk ook not done voor een wetenschapper, ook al schrijft hij dit boek voor een groter publiek. Hij pakt niemand op een vervelende manier aan maar spreekt de waarheid, wat erg irritant moet overkomen voor degenen die een carrière hebben opgebouwd als Wichtigmachers van Wereldeconomie.  Sommige ideeën, zoals het centrale idee van risicomanagement, de Value at Risk, en de Moderne Portefeuille Theorie, vallen vreselijk door de mand. Dat valt weer slecht bij de Academici. En omdat hij hen met de riskmanagers en de regelgevers bij bosjes op de korrel neemt, vinden sommige van deze heren hem arrogant. Dit zou op zich al voldoende reden moeten zijn om dat boek te lezen.

Maar er gaat nu verandering komen in de status van Taleb. Naar mijn bescheiden mening zal hij voor het eind van dit jaar niet alleen bekend staan als de auteur van het beste financiële boek van deze eeuw, maar van de twee beste.

Antifragile, het begrip dat hij hier introduceert, staat centraal in zijn denkwereld. Black Swans zijn een bijverschijnsel. Fragiele systemen vallen om wanneer er een Black Swan plaatsvindt. Antifragiele systemen worden sterker. Denk aan het effect van kleine tegenvallers. Die een organisatie sterker maken, of aan kleine doses vergif, die voor tegengif zorgen, zodat je niet vergiftigd kunt worden. Mithridates, koning van Pontus, deed dit in de oudheid. Taleb trekt dit door naar de huidige problematiek in de financiële wereld. Hij gelooft in een halterstrategie. Aan een halter zit links een gewicht en rechts. Je tilt die twee gewichten in het midden op en je wordt sterker. Botten worden minder broos. En onderzoek wijst uit dat we daardoor ons leven kunnen verlengen.

The Black Swan, het boek, werd door velen geprezen maar door sommigen juist gehaat. Vooral door bankiers. Sommigen bedreigden Taleb en dat gebeurde zo vaak dat The Wall Street Journal hem een lijfwacht aanraadde. In plaats van een lijfwacht begon hij zelf met gewichtheffen en leek steeds sterker. Geen lijfwacht meer nodig. En zijn gezondheid werd beter. De bedreiging had hem geholpen.

Goud, een aardig voorbeeld, is eigenlijk een verzekering in een portefeuille. Het is ook een belegging die aan de andere kant van de halter zit. Goudexploratie is hyper risicovol, maar kan in bepaalde situaties heel veel opleveren.

De halterstrategie is interessant. Sommige beleggers passen deze ideeën al toe. Taleb is de auteur die nu met een theoretische en praktische gids komt waardoor we de wereld beter leren begrijpen. Zijn visie op risico is uniek, pakkend en amusant tegelijk. Wie weet helpt dit ons de toekomst beter te begrijpen, of in elk geval onszelf.

Dit artikel verscheen in het digitale Beurs Magazine nr. 1 september 2012.