Wij leven in verwarrende tijden. Enerzijds is de financiële sector de gebeten hond. Dat komt doordat een aantal jonge financiële honden zich als dolle honden hebben gedragen en daardoor nu alle honden aan veel kortere halsbandjes worden gehouden. De eerste honden zijn al gestikt en het worden er meer. Dat kwam allemaal, zo weet iedere lezer van dit prachtige periodiek nu, door een combinatie van teveel vertrouwen in financiële technologie in combinatie met teveel hefboom en ontkoppeling van verantwoordelijkheden die ervoor zorgden dat het daarvoor veel minder uit de klauwen liep.

Inmiddels weten we niet hoe erg de schade zal worden. We houden het op erger dan 1998 en minder erg dan 1929. We krijgen nu te maken met een paradox die ik nog nooit heb meegemaakt: veel geld aan de zijlijn en steeds minder krediet, ook voor AAA papier en dito projecten.

De verwarring slaat nog meer toe wanneer wij beginnen over de revolutie in pensioenland die er aan staat te komen. Nu wil ik u niets anders bieden dan enige pretentieloze verstrooiing, zij het dan vermomd als een verhaaltje over zoiets serieus als geld en daardoor krijgen we te maken met een dilemma. Pensioenproblematiek is, gaap, even opwindend als een eetlepel slaappillen.

Om deze revolutie te begrijpen, grijpen wij even terug op drie grote namen uit de financiële wereld en de literatuur. Warren Buffett, Robert Maxwell en Gary Trudeau. Trudeau is de auteur van Doonesbury, die fantastische strip die u elke ochtend in de Herald Tribune kunt lezen. Eén van Trudeau’s helden is Duke, een volledige amorele figuur, geïnspireerd door Hunter S. Thompson, de schrijver wiens stoffelijke resten inmiddels door een kanon de hemel in zijn geschoten. Eén van Doonesbury’s stripboeken is getiteld “But the pension fun was just sitting there.”
Duke speelt hier een op Robert Maxwell geënte rol.
Vanwege de aantrekkingskracht van zeeën geld is de pensioenindustrie een omzichtige business.
Ook bonafide beleggers, zoals Warren Buffett, voelen zich aangetrokken tot geld dat er toch ligt en daarom ging Buffett in verzekeringen. Verzekeraars hebben, net zoals pensioenen, een belangrijke zogenaamde float. Veel geld dat belegd moet worden voor het uitgekeerd wordt.

Helaas blijkt telkens weer dat omzichtigheid geen garantie is voor veiligheid, integendeel. Anders zou u niet al die verhalen over pensioenellende in de krant lezen. Omzichtigheid is een garantie voor kuddegedrag en conformisme. Het is een garantie voor samenklonteren en het met elkaar eens zijn en geen verantwoordelijkheid dragen. Voor het uitbesteden aan gevestigde namen. Niemand word ontslagen wanneer je IBM kiest en in de wereld van geld is het al net zo.

Bedrijven zijn niet bedreven met pensioenen. De onafhankelijke trustees zijn financiële regenten zonder voldoende vakkennis. Een wildgroei aan consultants en andere handholders zorgt ervoor dat ieder risico vermeden wordt. Desondanks bleek in 2002 dat alles verkeerd gelopen was. Verzekeraars verkochten hun hele portefeuille aandelen, precies op de bodem van de markt.
Daar gaat uw pensioen.

Gelukkig heeft de financiële sector een fantastisch idee. Buy-out fondsen voor pensioenfondsen. U verkoopt uw hele pensioenhoofdpijn aan Goldman Sachs. Goldman maakt er een leuk fondsje van dat als doel heeft uw werknemers van hun uitkeringen te voorzien en wat overblijft is voor Goldman. En ook een beetje voor de beleggers in het buy-out fonds. Precies zoals in de private equity industrie.

En is dit raar, vreemd of onorthodox? Niet echt meer. De Australische bank Macquarie was de eerste die op grote schaal tolwegen, vliegvelden en andere lucratieve nutsbedrijven opkocht via fondsen. Dat is nu heel gewoon, hoewel het pas vanaf 2003 echt in zwang is.
Financiële tijd gaat snel.

Goldman kocht net het pensioenfonds van Rank, in Engeland. Buy-out fondsen hebben, uiteraard, een voorkeur voor rijp. Rijpe pensioenfondsen dus. Die zijn voorspelbaar en de financiële technologie om het langerlevenrisico te hedgen is er.
Amusant is vooral dat die technologie enorm lijkt op de financiële trucs waarmee van slechte hypotheken AAA kwaliteit papier werd gemaakt.

Michael Kraland