De hierna volgende column verscheen eerder in FD Geld, het wekelijkse Personal Finance Magazine van Het Financieele Dagblad,

We hebben het hier al eerder gehad over de moord op de arme gebroeders De Witt, in 1672 in Den Haag, en onze rijke actualiteit. Het huidige equivalent van het toenmalige Oranjegepeupel geeft zich over aan het gangbangen van bonusontvangers. Natuurlijk ontvangt een aantal mensen in de financiële wereld veel te veel geld. Voor een deel is dat gemakkelijk te verklaren en voor een deel is dat niet terecht. Natuurlijk moet het systeem bij banken en effectenhuizen op de helling. Maar het ultrapopulistische hakken op AIG, vooral in Amerika, doet een beetje walgen. Dat ‘beetje’ bij het walgen is geïnspireerd door nog ergere zaken, waarover straks meer. Het gemakkelijke hakken leidt ook de aandacht af van de echte problemen, en dat is ernstig.

David Rosenberg en Richard Bernstein waren twee internationaal gerenommeerde topstrategen bij Merrill Lynch. Deze week hebben ze hun vertrek aangekondigd. Wie nog niet heeft begrepen dat het bonus-bashen leidt tot onbedoelde gevolgen moet hier eens naar kijken. Bij Merrill, een zakenbank die met zeldzame handigheid voor $ 53 mrd werd doorverkocht aan Bank of America in het weekend voordat de Denderende Horde het spoor van Lehman Brothers had moeten volgen, hebben ze nu een probleem. Merrill’s ceo John Thain verspeelde zijn glanzende reputatie door zijn kantoor voor $ 1,2 mln te laten opknappen en zo snel mogelijk zo veel mogelijk bonussen uit te delen. Gevoelloos, tactloos, exit Thain. Maar de nieuwe eigenaar snijdt hard in de bonussen en erger nog, probeert een dynamische roofdierencultuur gelijk te schakelen met de cultuur van een conservatieve kredietverlener. Nergens is dit cultuurverschil mooier geïllustreerd dan in een subliem clipje op YouTube waarin twee Bank of America-nerds een U2-nummer vertolken: tik Bank of America en U2 in op YouTube en rol van uw stoel.

Bij het AIG-drama zagen we ook zoiets. Daar riep een politicus dat de AIG-bonusnemers rituele zelfmoord zouden moeten plegen. Laten we hier even op voortborduren. We gaan er even van uit dat deze politicus spreekt voor zijn kiezers. Dat is net zoiets als de Efficiënte Markt Hypothese, een stuk pure theorie. Die kiezers zijn allemaal een beetje eigenaar van AIG, net zoals deze heer. Dit houdt geen waardeoordeel in, maar het was een meneer en geen dame, vandaar. Welke gek zou het in zijn hoofd halen om het management van zijn eigen bedrijf, dat de grootste moeite heeft deze storm te overleven, zo te kleineren?

Nu de echte problemen. Alles wijst erop dat de overheden een nieuw 9/11 aan het uithalen zijn. Ik bedoel niet dat 9/11 door de regering-Bush in scène is gezet, maar ik doel op de inperking van elementaire burgerlijke vrijheden die daarop volgden. Dankzij de huidige crisis proberen vooral de Franse, de Duitse en de Amerikaanse overheid iets te doen aan het bankgeheim. Ik ben niet tegen belasting en ik ben geen fan van het Zwitserse levensgevoel, want ik heb eind jaren ’60 een paar jaar in dat land gewoond en dan ben je voor je leven gevaccineerd. Maar dankzij het bankgeheim en de mogelijkheid voor burgers om met hun financiële voeten te stemmen kon de overheid nog fiscaal in toom worden gehouden. Werd het te gek, dan weken mensen massaal uit naar Zwitserland of een andere jurisdictie.

Net zoals bij de bonussen bestond hier ook allerlei misbruik, tot en met criminaliteit. Maar een belangrijk punt lag in de fiscale concurrentie die deze situatie creëerde. Frankrijk en Duitsland waren fanatiek voor afschaffing, evenals Amerika. Wij zijn bang voor vreemdelingen, maar de eigen overheid is het ergste gevaar. Opnieuw verdwijnt hier een deel van onze privacy. En wij hielden ons bezig met bonussen.

Michael Kraland

Michael Kraland is financier en oprichter van Inveztor. Disclaimer Kraland: niet van toepassing.