Martha Stewart, succesvol ondernemer, oprichter van het beursgenoteerde Martha Stewart Living Omnimedia (MSO) én uitvinder van de Nieuwe Truttigheid in Amerika werd vrijdagavond schuldig bevonden aan tegenwerken van justitie en liegen tegen de Feds.

Ze werkte tegen en ze loog, omdat ze betrapt was bij het verkopen van aandelen Imclone, een biotech bedrijf. Imclone testte het anti-kanker geneesmiddel Erbutex in.

Toen ceo Sam Waksal, een flamboyante ondernemer met wie Stewart persoonlijk bevriend was, hoorde dat de resultaten niet goed waren, verkocht hij zijn aandelen voordat die onderuit gingen. Waksal’s broker Peter Bacanovic van Merrill Lynch was ook Stewart’s broker.

Obstructie en jokken
Bacanovic vroeg zijn assistent Stewart te laten weten dat Waksal verkocht. Toen verkocht Stewart ook en ze bespaarde hierdoor 51.000 dollar, want het aandeel stortte in. Erbutex, zo bleek kort daarna, was ironisch genoeg wel een succesvol medicament. Waksal zit nu in de gevangenis. Daardoor is er nu veel aanbod op de New Yorkse kunstmarkt.

De jury veroordeelde Stewart wegens obstructie en jokken op vier punten. Wie tegen de Feds liegt, gaat de gevangenis in – zo luidt de Amerikaanse wet. Omdat Stewart op vier punten schuldig werd bevonden, kan ze tot twintig jaar cel krijgen. Dat gebeurt waarschijnlijk niet, het lijken eerder twintig maanden te worden.

Deze affaire was vrijdag in de VS zó belangrijk, dat de media-aandacht vergelijkbaar was met de commotie bij ons rond de moord op Willem van Oranje of, iets recenter, die op Pim Fortuyn. De Martha Stewart affaire is alleen nog niet voorbij, want de ondernemer gaat waarschijnlijk in hoger beroep.

Relevantie
Als Martha Stewart meer dan voorpaginanieuws is in Amerika, heeft dat dan relevantie voor ons?
Ja, want dit is de meest kleurrijke voorkennisaffaire tot nu toe en alle meer en minder smakelijke aspecten die we hadden kunnen wensen spelen hier een rol. Laten we ze even opsommen. Stewart was een succesvolle vrouw en ondernemer.

Ze was in sommige kringen zo geliefd, dat talkshow-gastheer David Letterman ironisch meldde dat Al Qaeda en Hamas fuseerden. Hij had het van Stewart. Volgens Conan O’Brien, die na Jay Leno uitgezonden wordt, had ze een verklaring afgelegd. “Ik hoop dat mijn naam binnenkort wordt gezuiverd en iedereen mij weer als koud en harteloos ziet.”

Tot zover het klimaat, alleen, wat hier relevant is, ook voor ons, is dat het geen misdaad is om koud en harteloos te zijn. Dergelijke persoonlijkheidsconsideraties speelden ook een rol bij de Cor Boonstra affaire. Als de regels zijn dat het verboden is justitie tegen te werken, dan is het normaal dat iedereen die dat wel doet op dezelfde manier wordt behandeld.

Voorzichtig
Was Stewart een prettig doelwit, omdat ze een icoon was dat gemakkelijk impopulair te maken was bij een jury? Speelde het mee dat ze wat dat punt betreft het openbaar ministerie zoveel mogelijk hielp? Ze getuigde zelf niet, wat in Amerika mag en liet daarmee een kans voorbij gaan om haar eigen positie te verdedigen.

Dat was natuurlijk op advies van haar advocaten. Of die gelijk hadden door het zo te spelen is de vraag. Stewart’s broker had voorzichtiger moeten zijn. Hij had nooit moeten doorgeven dat Waksal aan het verkopen was. Het is de vraag of hij dat ook echt gedaan heeft. Stewart had ook voorzichtiger moeten zijn. Zij is zelf broker geweest.

Wie in de VS broker wordt, moet eerst een vrij diepgravend examen afleggen: Series Seven. Pas wanneer iemand dat diploma aan de muur heeft hangen, mag hij of zij met individuele beleggers praten. Wie die cursus heeft gevolgd weet daarom heel goed dat dit soort dingen helemaal niet mag.

Vragen
Er blijven vragen. Moest er via haar een voorbeeld worden gesteld? Er is een duidelijke uitspraak gedaan door een jurylid dat daar op wijst. Had dit proces zin? Misschien wel, misschien niet. De fout van 51.000 dollar staat in geen enkele verhouding tot de omvang die deze zaak aannam, niet publicitair maar juridisch.

Is het de moeite waard miljoenen dollars uit te geven om zo’n vergrijp recht te zetten? Er zijn op dit moment een paar zaken die spelen tegen échte boeven:

Jeff Skilling, Andrew Fastow en Kenneth Lay van Enron,
Dennis Koslowski van Tyco,
Bernard Ebbers en de zijnen van Worldcom.

Tot slot is er de gruwelijke boef Richard Scrushy van Healthsouth met zijn pornoconnecties en rockbandijdelheid. Er zitten natuurlijk ook kleine beleggers in Stewart’s beursgenoteerde bedrijf, dat nu vernietigd wordt en kleine beleggers betalen belasting. Stewart rommelt ongetwijfeld nooit meer met aandelenverkopen, dat staat vast.

Reputatieschade
Alleen, moest daar nu een proces voor gevoerd worden? Heeft gevangenisstraf nog zin? Het Amerikaanse systeem biedt, na een veroordeling, geen alternatief. Dat is ook iets waar een hervorming op zijn plaats is. Terug naar Nederland. Voorkennis is een verkeerde zaak en moet uitgebannen worden.

Beleggers oplichten is ook iets dat streng verboden moet zijn, maar het gebeurt te vaak. Bij ons, zo zagen we in de afgelopen tijd, is het ook mogelijk om mensen op grond van verdenking kapot te maken, ook al zijn ze niet veroordeeld. In dit verband schreven wij eerder over de gang van zaken rond de affaires bij Veer Palthe Voûte en bij Orange Fund.

Wat reputatieschade betreft is daar de doodstraf opnieuw ingevoerd, nog voor iemand veroordeeld is. Wat dat betreft is de financiële sector omtrent risico uniek geworden. Tegelijkertijd blijft het een uitzondering dat managers die er minder dan niets van terecht brachten een deel van hun bonus moeten teruggeven.

Boef en pak
Misschien moet dat deel groter worden, 100% bijvoorbeeld. Misschien is het ook beter als er duidelijkheid wordt geschapen over de ernst van financiële wandaden. Misschien moet er een nuance worden aangebracht tussen een fout, denk aan door een rood licht rijden en opzettelijk beleggers oplichten.

Misschien is het beter om boeven te pakken dan in elk pak een boef te zien. In Amerika zijn ze misschien gek, maar wij zijn niet veel beter.