Vorige week functioneerde Libor, een interbancaire geldmarkt, weer minder goed. Dat is vervelend want Libor geeft aan of de banken weer aan elkaar lenen. Als dat zo is, kun je concluderen dat het vertrouwen weer terugkomt in de markt.
Een bank dacht dat dit kwam doordat banken liever gebruik maakten van staatshulp. Liever dan aan elkaar te lenen, of van elkaar te lenen.

In de VS zie opeens allemaal transacties komen waarvan het doel is om via de aankoop van een noodlijdende bank ook mee te mogen doen met een reddingsplan.
Huiseigenaren merken dat ze beter niet hun lening kunnen afbetalen, dan krijgen ze hulp.

Het is tijd om Robert Merton eens te herlezen. Merton’s naam is heel bekend in financiële kringen. Merton was betrokken bij Long Term Capital Management (LTCM), het hedge fund vol genieën dat in augustus 1998 omviel. Een van die genieën was Robert Merton, winnaar van wat Nassim Nicholas Taleb altijd de Prijs van de Bank van Zweden ter herinnering aan Alfred Nobel noemt. Anderen noemen dit de Nobelprijs voor Economie.
In het prachtige boek When Genius Failed, van Roger Lowenstein, over het falen van LTCM, lezen we hoe Merton zijn haar verft, een Ferrari koopt en ook een recenter model vrouw neemt. Maar het gaat hier helemaal niet om deze Robert C. Merton maar om een andere Merton, Robert K. Merton, 1910-2003, de socioloog. Merton schreef in 1936 een artikel* waarin hij het heeft over een belangrijk maatschappijconcept. Een idee dat iedere burger en ook iedere belegger constant in gedachten moet houden: de Wet van Onbedoelde Gevolgen.

Je kunt die gedachte positief en negatief zien. Positief is de Onzichtbare Hand, het grote idee van Adam Smith, iedere liberale denker dierbaar.
Merton’s idee houdt ook in dat je heel voorzichtig moet zijn wanneer je grote ingrepen in de maatschappij wil doen, omdat het toch anders kan lopen. Althans, er gebeurt iets dat niet voorzien was. Het kan natuurlijk ook goed uitpakken.
Maargoed, dat is een persoonlijke interpretatie.

Nu had Merton wel meer interessante ideeën die nu zo ingeburgerd zijn dat niemand meer aan hem terugdenkt. Het rolmodel en de Self Fulfilling Prophecy zijn ideeën van Merton.

De Wet van Onbedoelde Gevolgen, die natuurlijk niet echt een wet is, verklaart veel. De hele kredietcrisis bijvoorbeeld. Het is niet politiek correct te zeggen dat het subprime idee goed was. Ultrakapitalist, hoor je dan, of erger. Dat is raar, want het is juist een sociaal idee. Zwakken helpen was ooit goed, maar het kan verkeerd uitpakken. Mensen een woning geven die ze eigenlijk niet kunnen betalen. Hiervoor wat financiële technologie gebruiken zodat ze in hun hypotheekje groeien.
De Wet van Onbedoelde Gevolgen verklaart hoe dit helemaal uit de hand liep. Banken verlieten het origineer-en-bewaarmodel van hypotheken en brachten die onder bij zakenbanken. Die lieten er wat whizzkids op los die via allerlei aannames, met wat hogere wiskunde dat subprime papier, lees zeer hoog risico, omtoverden in AAA kwaliteit.

Zo kon het komen dat een sociaal idee, dat kapitalisme in de vorm van een eigen huis tot de massa’s zou brengen, hetzelfde kapitalisme de hardste klap sinds 1929 uitdeelde. Alleen, zo was het dus niet bedoeld.

*Robert K. Merton
The Unanticipated Consequences of
Purposive Social Action
American Sociological Review
Volume 1, Issue 6
Dec. 1936, 894-904.