De hierna volgende column verscheen eerder in FD Geld, het wekelijkse Personal Finance Magazine van Het Financieele Dagblad.

Bankiers zijn boeven, het staat min of meer in deze termen op de voorpagina van een gerespecteerd weekblad en iedereen denkt ook dat het zo is.
Dan zal het ook wel zo zijn. Je kunt er natuurlijk aan twijfelen. Is er bewijs dat bankiers slechter zijn dan andere mensen? Nee. Zijn ze schuldiger dan andere bankiers, die er niet bij waren toen de huidige ellende ontstond? Misschien niet.
Misschien is het probleem van de verantwoordelijke bankiers slechts dat zij bankiers zijn. Of topbankiers.
Misschien ligt hun schuld in het feit dat ze zich niet hebben willen verzetten tegen de draai die hun wereld nam.
Er zijn er immers die zijn uitgestapt.
Jerome Kohlberg, de eerste K van KKR, de pioniers onder de durfkapitalisten, stapte uit om deals te doen "where reason still prevails".
Dat was in 1987.

Enige tijd geleden beschreef ik in een verhaal over Madoff hoe Harry Markopolos te werk was gegaan. Hij heeft bijna tien jaar tegen de SEC moeten vechten. Toch had hij een betonnen dossier tegen Madoff. Er gebeurde echter niets.
In dat verhaal staan wat links naar videos waarin een Amerikaanse parlementariër? Gerry Ackerman, de SEC onder handen neemt. Ik raad u aan even te gaan kijken want u weet niet wat u ziet.
De SEC wordt door de wringer gehaald. Vermorzeld, vernederd, uitgemaakt voor doof, stom en blind.
Erger nog, de SEC vertegenwoordigers komen volledig incompetent en laf over.
Wie nog enig vertrouwen had in deze organisatie na het lezen van het Markopolos rapport is dat nu kwijt.
Erger nog, je vertrouwt nu niets meer.
Dit is bijzonder ernstig want de SEC is, net zoals de AFM, de verdedigingslinie die de samenleving heeft opgeworpen om zich te hoeden voor onverantwoord financieel gedrag.

Soms krijg ik mails van lezers die het allemaal niet meer begrijpen en vragen wie er nu uiteindelijk nog verantwoordelijk is. Niemand dus. Je kunt niemand vertrouwen.

Banken en kerken besteden veel aandacht aan hun hoofdkantoren. Die moeten vertrouwen uitstralen. In beide gevallen gaat het om iets dat helemaal immateriëel is. Credere, geloven, krediet en de kerk staan niet zo ver van elkaar af. Mammon is ook een God.
Vroeger wapenden bankiers zich tegen een run op de bank door het bouwen van kantoren met veel marmer, pilaren, stilte en hoge plafonds. Net kerken.
Bankiers gingen sober en waardig gekleed. Net als priesters.
Vertrouwen, daar ging het om, want als iedereen zijn geld kwam opvragen dan ging de bank kapot.

Wanneer mensen op de Olympus gaan kijken en daar geen Goden aantreffen heb je als kerk ook een probleem. Net zoals kinderen die hun ouders cadeautjes in de Sinterklaas schoen zien doen.
Een bankier is een koorddanser met 8% kapitaal en angst voor zijwind. De ellende begon toen krediet zo goedkoop was dat de bankiers dachten met 1 à 2% kapitaal voldoende dekking te hebben.
De ambtenaren van de Centrale Banken en van de Toezichthouders zaten erbij en keken ernaar.
De huizenkopers kochten een huis en woonden er in.
Vaak voor bijna niets. Met een interest only hypotheek.

Ambtenaren zijn over het algemeen niet erg effectief in het optreden tegen fraude. Ze zijn wel goed in het uitdelen van bekeuringen op de Herengracht terwijl Van der Hoop wordt leeggehaald. Ambtenaren vinken af. Ze vinden kleine fouten bij de gewone, onschuldige bankiers en maken daar een dagtaak van. Al vergaderend kom je dan een heel eind. De echte boeven blijven buiten schot. Je ziet dat niet alleen in Amerika.
De baas van een antifraude bedrijf suggereerde dat de ambtenarij zo ongelooflijk ineffectief is in het optreden tegen echte fraude dat je hiervoor beter journalisten kunt gebruiken. Die zijn gewend sceptisch te zijn en door te vragen.
Die hebben lak aan autoriteit.
Leuk idee want inderdaad, er was één journaliste die een heel goed stuk over Madoff publiceerde, in Barron’s een beursblad. Dat was in 2001 en toen sliep iedereen door.

Kijken wij naar ons prachtige Nederland dan valt ons meteen op dat er geen enkele reden is om te veronderstellen dat de regelgevers bij ons het beter zouden doen dan de SEC. Dat is geen verwijt maar een veronderstelling. De AFM heeft wel veel mensen en veel middelen maar geen track record. Wie weet komt dat nog. Voorlopig lijkt het alsof die mensen en die middelen aangewend worden tot veel vergaderen over heel kleine dingen. En sommige zaken kan de AFM niet aanpakken, zoals de verhoging van de ondergrens van € 50.000 voor gekwalificeerde beleggers. Dat betekent dat die beleggers geen bescherming nodig hebben. Dat hebben ze natuurlijk wel, maar Brussel beslist anders. Maar wat telt is de mentaliteit van zo’n organisatie. Dat begint bij de top. We kunnen daar bankiers neer te zetten die een geslaagde carrière achter zich hebben. Zonder ambtelijke ambitie. Alleen maar zin in een slagvaardige, kundige organisatie. Het laatste nieuws van de AFM is dat ze dit door hebben. Ze vragen of ze alsjeblieft niet meer verantwoordelijk gehouden kunnen worden voor wat ze doen. Misschien doen ze daarom zo weinig.

Nu de bankiers failliet zijn gaan de ambtenaren het doen. Doen ambtenaren het beter dan bankiers? Niets wijst daar vooralsnog op maar je weet natuurlijk nooit hoe een koe een haas vangt. En de pers, hoe gaat niet in Nederland met deze problematiek om? Zoals in de meeste andere landen. Veel overschrijven en het weekend breekt vroeg aan.
Madoff brak uit op een donderdag en ik schreef daar op vrijdagochtend een verhaal over. Op maandagavond werd ik gebeld voor een interview. Waarom toen pas ? Nou, vanwege het weekend. Op dinsdag kwamen er toen allemaal televisieploegen, vanwege het verhaaltje van maandagavond. Dat stond dinsdag in de krant, vandaar.

Wie beschermt ons dus?
Laten we daar eens rustig over gaan vergaderen. Niet vandaag, na het weekend. 

Michael Kraland

Michael Kraland is financier en oprichter van Inveztor. Disclaimer Kraland: niet van toepassing.