De hierna volgende column verscheen eerder in FD Geld, het wekelijkse Personal Finance Magazine van Het Financieele Dagblad.

Op 5 juni overleed Peter Bernstein. Hij werd 90 jaar. Sommige beleggers worden heel oud, vooral als ze aan het werk blijven. Denk aan Philip Fisher, Phil Carrett, Roy Neuberger en André Kostolany, om er maar een paar te noemen. Ook Warren Buffett is goed op weg en zijn partner Charlie Munger nog meer.
Is dat statistisch relevant? Misschien niet, maar het is wel een vak waarin je goed oud kunt worden. Als je hersens het maar blijven doen. Misschien komt dat door het creatieve aspect van dit vak, iets wat vandaag de dag minder actueel is.

Peter Bernstein was vooral de afgelopen twintig jaar een toonaangevende belegger. Hij was een fintellectueel, als u mij deze uitdrukking toestaat. Bernstein was hoofdredacteur van het toonaangevende Journal of Portfolio Management, vruchtbaar publicist en auteur. Hij was nog volop bezig toen hij longontsteking kreeg en overleed.
Bernstein schreef een meesterwerk, ‘Against the Gods’ (1996). Met als ondertitel ‘The Remarkable Story of Risk’. Iedereen die zich met geld bezighoudt, zou dit boek moeten lezen. Ten eerste is het een fascinerend verhaal, ook voor wie zich met maatschappelijke problemen bezighoudt. Het ook is een erg modern boek, in die zin dat het de komst van Nassim Nicolas Taleb vrolijk overleeft en er mooi bij aansluit. Niet iedere auteur kan dat zeggen.

De geschiedenis van het begrip risico is fascinerend. We kijken er op een andere manier naar dan vroeger. Maar we zijn ons niet goed bewust van dat verschil, noch hoe er vroeger over werd gedacht. Veel van wat we nu als vanzelfsprekend beschouwen, was honderd of tweehonderd jaar geleden onbekend. Wie weet is dat over een generatie weer zo. Of nog sneller, kijk maar naar de actualiteit van dit vak. Het gaat allemaal over een herdefinitie van wat risico nu eigenlijk is. En dat overstijgt het financiële aspect, dit is een maatschappelijk discussiepunt. Liefst zonder kennis van zaken, of zelfs maar van de geschiedenis, want dat gaat een stuk sneller.

Men verwijt bankiers geld te verdienen aan risico’s die ze zelf niet lopen. Gratis calls dus. Leuk als die diep in the money raken. Ergerlijk als het veel geld is met weinig risico. Hetzelfde kunnen we overigens aandeelhouders van bedrijven verwijten die dankzij een gunstige wending van hun omgeving opeens erg duur worden.
Ons idee over risico verandert in feite voortdurend en tegenwoordig sneller dan ooit. We zijn in een stroomversnelling geraakt en we weten niet goed waar we naartoe gaan. Bernstein is de beste, meest volledige en meest toegankelijke gids.

Lees dat boek dus. U kunt het bij Amazon.co.uk bestellen. Er is een boxset voor £21,24, met ook Bernstein’s ‘Capital Ideas en The Power of Gold’ erbij. En voor tien pond meer krijgt u zelfs Galbraith’s ‘The Great Crash’ en ‘The Black Swan’ van Taleb erbij. Wat is genialiteit toch goedkoop. Even goedkoop als onzin.
Bernstein citeert een prachtige opmerking van Leibniz aan Daniel Bernoulli: ‘De natuur heeft patronen ontwikkeld waardoor gebeurtenissen terugkomen, maar alleen grotendeels.’ Leibniz en Bernoulli, een Zwitser, correspondeerden in het Latijn maar het laatste deel van deze zin was in het Grieks om de nuance te benadrukken.

Dit is, hoe meer je erover nadenkt, een heel moderne gedachte. Het is ook het belangrijkste punt in dit boek. Maar in een nabeschouwing die Bernstein drie jaar na het verschijnen van zijn boek uitsprak haalt hij John von Neumann als grote held van zijn verhaal naar voren. Neumann was de uitvinder van de speltheorie. De economie is een sociale wetenschap. Dat is vervelend en economen proberen dan ook erg hun best te doen dit te vermommen in wiskundige ideeën zodat ze vervelende buitenstaanders kunnen uitsluiten. Het verschil sinds Leibniz en Bernoulli is dat we er nu achter komen dat mensen niet geïsoleerd handelen, maar dat er interactie is. Dat maakt alles veel moeilijker en de techniek geeft ons slechts schijnzekerheid. 

Michael Kraland

Michael Kraland is financier en oprichter van Inveztor. Disclaimer Kraland: niet van toepassing.